Bài 5: LẮP MẠCH ĐIỆN ĐẢO CHIỀU QUAY ĐỘNG CƠ BA PHA KẾT HỢP KHỞI ĐỘNG ĐỔI NỐI SAO – TAM GIÁC

5.1 Khí cụ điện dùng trong mạch điện.

-                Cầu chi F

-                Bộ khởi động từ kép gồm: Công tắc tơ K₁, K₂, K₃, K₄ và rơ le nhiết OL

-                Động cơ xoay chiều 3 pha rô to lồng sóc M.

-                Bộ nút nhấn S₀, S₁, S₂ trong đó:

+     Nút nhấn S₀ dừng động cơ (Stop)

+     Nút nhấn S₁ mở máy động cơ chạy thuận đồng thời đổi nối sao – tam giác

+     Nút nhấn S₂ mở máy động cơ chạy nghịch đồng thời đổi nối sao – tam giác

5.2 Nguyên lý làm việc của mạch điện đảo chiều quay động cơ 3 pha kết hợp khởi động sao – tam giác

5.2.1. Tóm tắt lý thuyết

Trong tiến trình làm việc của một số máy móc công nghiệp, sẽ có thời điểm cần phải đảo chiều quay động cơ để chuyển sang chế độ làm việc khác.

Ví dụ như: quá trình cắt ren của máy tiện, quá trình nâng hạ của cầu thang máy, băng tải…

Để thay đổi chiều quay của động cơ xoay chiều 3 pha, về nguyên tắc ta phải thay đổi chiều của từ trường quay stato bằng cách đổi thứ tự 2 trong 3 pha vào động cơ.

Chúng ta có thể thay đổi thứ tự pha vào động cơ bằng cầu dao hai ngả. Nhưng sử dụng cách điều khiển này tuy có giảm được giá thành, dễ đấu lắp song rất bất tiện trong quá trình vận hành, quá trình đóng nhả các tiếp điểm không dứt khoát dễ phát sinh hồ quang.

Để khắc phục nhược điểm trên chúng ta sử dụng bộ khởi động từ kép kèm theo bộ nút nhấn. Tuy nhiên, tùy theo yêu cầu công việc mà ta chọn cách điều khiển phù hợp.

Đổi nối sao – tam giác bằng cầu dao hai ngả tuy lắp ráp đơn giản, giảm giá thành nhưng vận hành phức tạp, tốn sức lao động, khó xác định chính xác thời điểm kết thúc quá trình mở máy.

Để khắc phục nhược điểm này người ta thay thế cầu dao bằng công tắc tơ và rơ le thời gian.

5.2.2.  Nguyên lý hoạt động

a)           Mở máy động cơ chạy thuận và đổi nối sao – tam giác

-                Đóng áp tô mat nguồn

-                Nhấn S₁ cuộn dây công tắc tơ K₁, K₃ và TS có điện, tác động cấp điện cho động cơ hoạt động quay thuận đồng thời chạy chế độ sao, sau một thời gian hiệu chỉnh TS tác động ngắt K₃ đồng thời cấp điện cho K₄ động cơ chuyển sang chế độ tam giác.

b)           Mở máy động cơ chạy nghịch và đổi nối sao – tam giác

-                Nhấn S₂ cuộn dây công tắc tơ K₂, K₃ và TS có điện, tác động cấp điện cho động cơ hoạt động quay thuận đồng thời chạy chế độ tam giác, sau một thời gian hiệu chỉnh TS tác động ngắt K₃ đồng thời cấp điện cho K₄ động cơ chuyển sang chế độ tam giác.

c)            Dừng động cơ

-                Nhấn S₀ toàn mạch mất điện, động cơ dừng

d)           Trường hợp quá tải

-                Khi động cơ bị quá tải tiếp điểm OL tác động mở tiếp điểm thường đóng OL ra toàn mạch điều khiển mất điện cuộn dây công tắc tơ K₁, K₂, K₃, K₄ mất điện động cơ dừng.

5.3 Lắp đặt mạch điện đảo chiều quay động cơ 3 pha kết hợp khởi động sao – tam giác. (Đi dây, lắp đặt thiết bị, đấu nối, kiểm tra và vận hành)

5.3.1. Chuẩn bị dụng cụ thiết bị

5.3.2. Sơ đồ thực hành

a)           Sơ đồ nguyên lý

b)           Sơ đồ cầu đấu

5.4 Bài thực hành

*Các bước thực hiện

Bước 1: tìm hiểu cấu tạo thực tế và các thông số kỹ thuật cơ bản của thiết vị trong mạch điện

Bước 2: Gá lắp thiết bị trên panel  theo so đồ bố trí thiết bị

Bước 3: Đấu mạch điện theo sơ đồ nguyên lý

-                Đấu mạch động lực

-                Đấu mạch điều khiển

Bước 4: Kiểm tra nguội theo các bước sau:

-                Nối dây từ bót trên mạch động lực vào động cơ

-                Kiểm tra mạch động lực

-                Kiểm tra mạch điều khiển

Đặt que đo ở ôm mét vào hai đầu mạch điều khiển, mạch điều khiển sẽ nối đúng nếu ôm mét chỉ giá trị  khi chưa tác động và chỉ giá trị tương đương với điện trở cuộn hút của công tắc tơ trong các trường hợp sau:

+     Ấn nút S₁

+     Ấn nút S₂

+     Ấn nút S₀

+     Ấn vào núm của công tắc tơ (để đóng tiếp điểm duy trì)

Bước 5: Hoạt động thử theo các bước sau:

-                Nối dây nguồn

-                Đóng áp tô mát nguồn

-                Mở máy động cơ chạy thuận và đổi nối sao – tam giác

+     Ấn nút S₁

-                Mở máy động cơ chạy nghịch và đổi nối sao – tam giác

+     Ấn nút S₂

-                Dừng động cơ

+     Ấn nút S₀